Czym spowodowany jest czarny język?

Język to mięsień zaangażowany w szereg czynności w ludzkim organizmie. Oprócz podstawowej funkcji, jaką jest spożywanie pokarmu, jest też narządem zmysłu oraz odpowiada za mówienie. Jego wygląd jest źródłem wiedzy zarówno o miejscowym problemie w jamie ustnej, jak i stanie całego organizmu. Każda zmiana, szczególnie bolesna, na powierzchni języka powoduje znaczny dyskomfort. Co oznacza zmiana polegająca na czarnym zabarwieniu języka? Jakie mogą być przyczyny czarnego zabarwienia języka i czy sami możemy poradzić sobie z tym objawem?

Język fizjologiczny i patologiczny – co powinno zwrócić naszą uwagę?

Zdrowy język ma barwę jasnoróżową i wilgotną, lekko chropowatą powierzchnię. Po stronie grzbietowej posiada brodawki smakowe odpowiadające za odczuwanie smaku potraw. Znane, w praktyce klinicznej, patologie języka obejmują zmiany w jego kolorze (biały, żółty, czarny, szary, brązowy, czarny, malinowy) i strukturze (geograficzny, włochaty, romboidalny, bruzdowaty, zanikowy). Zarówno bezbolesne jak i te niewywołujące dyskomfortu zmiany języka niepokojące nas powinny zostać skonsultowane ze specjalistą. 

Czarny język – co oznacza?  

Czarny język to schorzenie, które może dotyczyć nawet 10% populacji, przy czym częściej występuje u mężczyzn. Wyróżnić można różne stadia zaawansowania procesu patologicznego od zwykłej zmiany zabarwienia do silnego przerostu tkanek języka, określanego jako włochaty czarny język (rogowacenie czarne brodawek języka). Stan ten zwykle wynika z zaniedbań w higienie jamy ustnej, co prowadzi do przerostu flory bakteryjnej czy grzybiczej na powierzchni języka. Czarny język włochaty, spowodowany jest przerostem brodawek nitkowatych w części grzbietowej mięśnia, przez co sprawia wrażenie, że język pokryty jest włosami. Jest to wynik zaburzeń w procesie złuszczania brodawek, co prowadzi do ich nadmiernego wydłużania i kumulacji keratyny – barwnika odpowiedzialnego za zmianę koloru języka. Czarny kolor języka jest też efektem rozrostu bakterii chromogennych pomiędzy wydłużonymi brodawkami nitkowatymi, które wytwarzają porfiryny będące sprawcą zmiany barwy języka. W opracowaniach specjalistycznych można znaleźć również określenie język pseudowłochaty. W jego przypadku nie obserwuje się wydłużenia brodawek nitkowatych, a czarny nalot na języku wynika z zastosowania leków zawierających bizmut. 

Czarny język – przyczyny i czynniki sprzyjające wystąpieniu czarnego języka

U podstaw pojawienia się tego objawu leżą nieprawidłowości w utrzymaniu higieny jamy ustnej, które w połączeniu z innymi czynnikami mogą skutkować wystąpieniem czarnego zabarwienia języka. Inne przyczyny czarnego nalotu na języku to:

• spożywanie dużej ilości kawy i herbaty oraz niektórych pokarmów (np. bogatych w żelazo),
• palenie tytoniu, alkoholizm,
• kserostomia,
• choroby przebiegające z obniżeniem odporności np. HIV, cukrzyca, nowotwory,
• długotrwała antybiotykoterapia, leki przeciwpsychotyczne,
• neuralgia nerwu trójdzielnego,
• nadużywanie płukanek do ust zawierających substancje utleniające,
• podeszły wiek,
• radio- i chemioterapia,
• niedobory witamin z grupy B,
• niektóre choroby genetyczne – Zespół Peutza i Jeghersa, nerwiakowłókniakowatość typu I, choroba Addisona.

Czarny nalot na języku jest przede wszystkim spowodowany przerostem flory bakteryjnej jamy ustnej na skutek zaniedbań higienicznych. Przyczynia się do tego zarówno brak higieny języka przy okazji szczotkowania zębów, jak i nadużywanie płukanek do jamy ustnej na bazie nadtlenku wodoru, chlorheksydyny czy nadboranu potasu. Czarny język po antybiotykach charakterystyczny jest dla stosowania penicylin, doksycykliny czy też neomycyny. Barwniki powodujące czarne zabarwienie mogą także pochodzić z niektórych spożywanych produktów. Na pojawienie się czarnego włochatego języka narażone są również osoby starsze, często z ubytkami w uzębieniu, z zaburzonym żuciem czy zmniejszoną ruchomością języka. Upośledza to naturalny proces żucia, który działa oczyszczająco na język. Obniżenie odporności, np. w przebiegu nowotworów, długotrwałej antybiotykoterapii czy radio- i chemioterapii, sprzyja częstszym infekcjom, w tym bakteryjnym, które mogą prowadzić do przerostu patologicznej flory jamy ustnej. 

Czarny język – objawy

Co do zasady zaburzenie określane jako czarny język lub czarny włochaty język, jest nieprawidłowością bezobjawową i raczej bezbolesną. Często stanowi objaw towarzyszący innym schorzeniom, takim jak cukrzyca czy zakażenie wirusem HIV.  Dłuższe utrzymywanie się tego stanu manifestuje się:

• uczuciem ciała obcego i ucisku na języku,
• odruchem wymiotnym i nudnościami,
• zaburzeniem smaku potraw,
• halitozą,
• pieczeniem języka.

Czarny język – leczenie

Wystąpienie objawu czarnego nalotu lub przebarwienia języka nie wymaga zastosowania specjalistycznego leczenia. Opiera się bowiem głównie na zmianie nawyków jak odstawienie kawy, herbaty, alkoholu czy papierosów, zrównoważonej higienie jamy ustnej z włączeniem higieny języka (skrobak, szczoteczka do czyszczenia). Wystąpienie dodatkowych objawów jak pieczenie wymaga przeprowadzenia dodatkowej diagnostyki w kierunku nadkażenia grzybiczego (Candida) oraz wdrożenia leczenia przeciwgrzybiczego. 

Mgr Jolanta Pawłowska