Choroba Takayasu – co to? Poznaj objawy i przyczyny

Choroba Takayasu, znana również jako zapalenie aorty typu Takayasu, to rzadka, przewlekła choroba zapalna naczyń krwionośnych, w szczególności aorty i jej głównych gałęzi. Sprawdź, jakie objawy jej towarzyszą, co ją powoduje i w jaki sposób jest diagnozowana. 

Co to jest choroba Takayasu?

Choroba Takayasu to postępujące, nieswoiste zapalenie dużych naczyń tętniczych. W wyniku procesu zapalnego dochodzi do pogrubienia ścian naczyń krwionośnych, ich zwężenia, a nawet całkowitego zamknięcia światła naczyń. W niektórych przypadkach mogą tworzyć się tętniaki. Zmiany te prowadzą do niedokrwienia różnych narządów, czemu towarzyszą złożone objawy kliniczne. Choroba Takayasu dotyka głównie młode kobiety w wieku 10-40 lat, najczęściej pochodzenia azjatyckiego.

Przyczyny choroby Takayasu

Chociaż dokładna przyczyna choroby Takayasu pozostaje nieznana, przypuszcza się, że ma ona charakter autoimmunologiczny – układ odpornościowy błędnie atakuje własne naczynia krwionośne, wywołując stan zapalny. U osób z chorobą Takayasu częściej występują niektóre haplotypy HLA, zwłaszcza HLA-B52, co sugeruje podatność genetyczną na rozwój tego schorzenia.

📌 Przeczytaj także: Zapalenie tętnicy skroniowej – objawy, przyczyny, badania.

Inne potencjalne czynniki ryzyka choroby Takayasu obejmują infekcje bakteryjne lub wirusowe, które mogą inicjować odpowiedź autoimmunologiczną, choć dotąd nie zidentyfikowano jednoznacznego patogenu wywołującego chorobę. Wskazuje się także na udział cytokin prozapalnych, takich jak interleukina 6 (IL-6), które odgrywają rolę w patogenezie wielu chorób zapalnych.

Objawy choroby Takayasu

Symptomy choroby Takayasu są zróżnicowane i zależą od fazy jej przebiegu. Na pierwszym etapie, tzw. fazie ogólnej (systemowej), chorobie towarzyszą niespecyficznie objawy, takie jak: przewlekłe zmęczenie, gorączka o niejasnym pochodzeniu, bóle mięśni i stawów, utrata masy ciała, nocne poty. Z powodu mało charakterystycznych objawów na początku choroby, postawienie diagnozy bywa znacznie opóźnione – nawet o kilka lat.

📌 Zobacz również: Zespół żyły głównej górnej – objawy, przyczyny, diagnozowanie.

W miarę postępu choroby pojawiają się objawy związane z niedokrwieniem narządów. To tzw. faza naczyniowa, w czasie której dochodzi do osłabienia lub braku tętna (szczególnie na kończynach górnych – tzw. choroba pulsu). Pojawiają się zaburzenia widzenia (niedokrwienie siatkówki), objawy niewydolności serca lub nadciśnienie tętnicze. Chorzy skarżą się na ból kończyn przy wysiłku (chromanie), zawroty i bóle głowy, omdlenia. Stwierdzana jest różnica ciśnienia tętniczego między kończynami oraz szmery naczyniowe przy osłuchiwaniu tętnic szyjnych lub podobojczykowych. 

Diagnostyka choroby Takayasu

Rozpoznanie choroby Takayasu opiera się na zestawieniu objawów klinicznych, badań laboratoryjnych i obrazowych. W badaniach laboratoryjnych najczęściej obserwuje się podwyższone wskaźniki stanu zapalnego – przede wszystkim OB (odczyn Biernackiego) oraz CRP (białko C-reaktywne). Często towarzyszy im niedokrwistość normocytarna (poziom hemoglobiny jest obniżony, ale czerwone krwinki (erytrocyty) mają normalną wielkość), leukocytoza (za wysoki poziom białych krwinek), oraz obniżony poziom albumin. Choć wyniki te są nieswoiste, mogą być istotnym sygnałem do dalszej diagnostyki w kierunku zapalenia naczyń.

📌 Dowiedz się, jakie badania na miażdżycę warto wykonać!

Nieocenioną rolę w diagnostyce choroby Takayasu odgrywają badania obrazowe, które pozwalają ocenić stan naczyń krwionośnych i ewentualne zmiany zapalne, zwężenia lub tętniaki. Angiografia (klasyczna lub w formie angio-TK, tomografii komputerowej z kontrastem) umożliwia dokładną ocenę światła naczyń i lokalizację zmian patologicznych. Alternatywnie, rezonans magnetyczny z kontrastem (MRA) pozwala na ocenę zarówno struktury naczyń, jak i obecności aktywnego zapalenia ściany naczyniowej.

Ultrasonografia dopplerowska jest pomocna szczególnie w badaniu tętnic szyjnych i podobojczykowych. Wykrywa się wówczas pogrubienie ścian naczyń, zmniejszony przepływ oraz obecność zwężeń. Coraz częściej stosuje się także pozytonową tomografię emisyjną (PET-CT), która uwidacznia aktywny proces zapalny dzięki wykorzystaniu radioznacznika. To nowoczesne narzędzie okazuje się szczególnie przydatne w monitorowaniu aktywności choroby i skuteczności leczenia.

W diagnostyce choroby Takayasu pomocne są również kryteria klasyfikacyjne American College of Rheumatology (ACR) z 1990 roku:

• początek choroby przed 40. rokiem życia;
• chromanie kończyn górnych;
• osłabienie tętna na jednej lub obu tętnicach ramiennych;
• różnica ciśnienia tętniczego pomiędzy kończynami górnymi >10 mmHg;
• szumy naczyniowe nad tętnicami podobojczykowymi lub aortą brzuszną;
• nieprawidłowości w obrazie angiograficznym.

Spełnienie co najmniej trzech kryteriów daje czułość i swoistość diagnostyczną na poziomie ok. 90%, co czyni je przydatnym narzędziem w rozpoznaniu.

Ważne jest także wykluczenie innych chorób o podobnym obrazie klinicznym, takich jak olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic, guzkowe zapalenie tętnic, toczeń rumieniowaty układowy czy infekcyjne zapalenia naczyń. Diagnostyka różnicowa może wymagać współpracy wielu specjalistów – reumatologa, angiologa, kardiologa, a czasami również neurologa.

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian