Ból sutków – co go powoduje? Czy mają na niego wpływ hormony? 

Sutki są uznawane za integralną część piersi, stąd rzadko rozpatruje się ból sutka jako odrębny objaw, a jedynie jako bolesność samych piersi. Czy ból sutka powinien niepokoić? Jakie inne objawy mogą mu towarzyszyć?  Czy przyczyny bólu sutków mogą być inne niż zmiany hormonalne?

Ból sutków – budowa piersi

Piersi są parzystym gruczołem znajdującym się na przedniej części klatki piersiowej. Zbudowane są z tkanki gruczołowej, tłuszczowej, przewodów mlecznych oraz brodawki piersiowej (sutek) i jej otoczki. Tkanka gruczołowa odpowiada za produkcję mleka. Tkanka tłuszczowa jest częścią wypełniającą piersi, okalającą występujące w nich struktury, nadającą kształt oraz pełniąca funkcję ochronną. Przewody mleczne to system rurek odpowiedzialny za doprowadzenie mleka do brodawki, co jest pobudzane odruchem ssania. Sutek buduje brodawka koloru ciemniejszego niż skóra piersi oraz umiejscowiona wokół niego, otoczka. Głównym jego zadaniem jest wydzielanie mleka przez zawarte w nim otwory. Ze względu na usytuowanie brodawki z przodu gruczołu piersiowego, staje się ona najbardziej narażoną na uszkodzenia zewnętrzne w postaci urazów, otarć czy ucisku, ale także na zakażenia ze względu na kontakt bezpośredni z bakteriami, grzybami czy alergenami.

Ból sutków – przyczyny

Przyczyny bolesności sutków mogą być różne. Najczęściej jednak związane są ze zmianami hormonalnymi zachodzącymi na różnych etapach życia kobiety. Wśród przyczyn, których efektem jest ból sutków i piersi wymienia się:

• działanie hormonów:
  • dojrzewanie,
  • miesiączka,
  • ciąża,
  • menopauza,
  • przyjmowanie hormonów.
• karmienie piersią,
• otarcia, ucisk,
• urazy,
• infekcje,
• alergie,
• zmiany skórne w okolicach piersi,
• choroby nowotworowe.

Ból sutków przed okresem

Prawdopodobnie każda kobieta odczuwa zmiany w swoim organizmie takie jak: bóle brzucha, podbrzusza, jajników, pleców, ale także ból sutków przed okresem. Związane jest to z działaniem estrogenów i progesteronu. Hormony te działają na brodawki, powodując ich obrzmienie odczuwane jako tkliwość, bolesność oraz ból sutka przy dotyku. 

Ból sutków w okresie menopauzy

Menopauza jest okresem zaburzonego, szczególnie na początku, działania hormonów, co jest związane z wygaszaniem możliwości rozrodu. Zmiany te mogą być odczuwane przez kobietę jako uderzenia gorąca, wypieki na twarzy, kołatanie serca, zawroty głowy, spadek libido, problemy z pamięcią, nerwowość, depresja. Dodatkowo pojawia się również ból sutków w okresie menopauzy, którego nie należy ignorować, ponieważ, poza przyczynami hormonalnymi, może być również objawem raka piersi czy raka Pageta, których częstość występowania wzrasta w okresie klimakterium.

Zaburzenia hormonalne a ból sutków

Głównym sprawcą bolesności sutków są zmiany hormonalne. W życiu kobiety jest wiele okresów, w których hormony „przejmują kontrolę”. Kluczową rolę odgrywają tutaj estrogen i progesteron, które powodują pęcznienie tkanki piersiowej, przez co staje się ona tkliwa i bolesna. Najczęściej odczuwane jest to w czasie miesiączki, zwłaszcza tuż przed krwawieniem. Zarówno rozpoczęcie dojrzewania, jak i menopauza wiążą się ze zmianami hormonalnymi, które mogą powodować ból sutków. Stosowanie leków hormonalnych również wpływa na zmiany w działaniu hormonów, które skutkują bólem piersi. Ciąża wiąże się z szeregiem zmian w ciele kobiety, w tym również z pojawieniem się bólu piersi. Większość kobiet w tym okresie dotyka ta przypadłość i jest to związane z burzą hormonów szalejącą w ciele ciężarnej. Dochodzi do powiększenia piersi, zaczynają one produkować pokarm, stają się obrzmiałe i przy okazji tkliwe i bolesne. Dodatkowo sutki mogą wydawać się większe i ciemniejsze. 

Ból sutków – inne przyczyny

• Karmienie piersią lub odciąganie mleka mogą powodować dyskomfort i uczucie bólu w okolicach sutków. Wynika to zarówno ze złego dostawiania dziecka do pobierania pokarmu, zgryzania sutków przez malucha w czasie picia mleka, niedopasowania ustawień laktatora lub stosowania źle dobranego urządzenia, zastoju mlecznego, zapalenia przewodów mlecznych, zakażenia (bakteryjne i grzybicze), zapalenia mieszków włosowych wokół sutków, pękania sutków, a także złego dobrania bielizny. 

• Nieprawidłowy dobór ubrań, szczególnie przylegających do sutków (obcisłe koszulki oraz staniki), może być przyczyną ich otarć i ucisku oraz bólu sutków.  Szczególnie zauważalne jest to u biegaczy („sutki biegacza”), gimnastyczek i atletów.

• Czasem może dochodzić do uszkodzenia sutków np. podczas seksu czy u osób stosujących piercing. Szczególnie ważne w takim przypadku jest, by, w razie zauważenia niepokojących objawów jak ropna wydzielina, obrzęk, bolesność czy gorączka zgłosić się do lekarza, gdyż prawdopodobnie mamy do czynienia z infekcją. Ból sutków będący wynikiem reakcji alergicznej może się wiązać z używaniem zarówno środków do mycia, balsamów jak i detergentów stosowanych do prania czy perfum. Nowotworowego podłoża bólu sutków dopatrujemy się w przypadku raka piersi czy raka sutka Pageta (rak wylotowych przewodów mlekowych). Rak Pageta dotyczy głównie kobiet po menopauzie i jest dość rzadko występującym nowotworem. 

Ból sutków może dotyczyć również mężczyzn, choć występuje on w ich przypadku rzadziej. Wynikać to może zarówno z nadmiaru estrogenów, skutkującego ich powiększeniem (ginekomastia) i bolesnością, ale może być również objawem raka piersi.  

Ból sutków – jak możemy go odczuwać?

Ból sutków może objawiać się jako:

• swędzenie,
• zaczerwienienie,
• rozpieranie piersi,
• bolesność,
• podwyższenie ciepłoty,
• nadwrażliwość na dotyk.

Szczególnie uciążliwy jest ból sutków przy dotyku, ale również dyskomfort spowodowany uciskającą garderobą. Czasem pojawiać mogą się inne objawy jak twardość całych piersi (zakażenia, zapalenia), a także wypływ wydzieliny ropnej, krwistej, wyczuwalne guzki oraz objawy ogólne, jak: gorączka, osłabienie, objawy grypopodobne. Każdy niepokojący objaw należy skonsultować ze specjalistą.

Ból sutków – jak sobie z nim radzić?

Z tego rodzaju bólem możemy sobie doraźnie radzić, jeżeli ustalimy przyczynę. Szczególnie ważne jest to u kobiet karmiących piersią, u których ból sutka może utrudniać karmienie. Pomocne mogą być ciepłe okłady (termofor z pestek wiśni, podgrzane ubranie), okłady z liści kapusty, smarowanie sutków maśćmi z lanoliną, dekspantenolem, witaminą A, czy po prostu własnym mlekiem. W leczeniu bolesności sutków u kobiet karmiących może pomóc wizyta u doradcy laktacyjnego. U sportowców zaleca się stosować owijanie sutków bandażem, aby zapobiec ich nadmiernemu uciskowi i otarciom w czasie ćwiczeń. W przypadku bólu spowodowanego alergią, należy wyeliminować alergen w postaci płynu, balsamu, detergentu, powinno to zmniejszyć objawy. Zakażenia leczymy pod okiem specjalisty za pomocą antybiotyków lub leków przeciwgrzybiczych. Można również stosować leki przeciwzapalne i przeciwbólowe np. ibuprofen. W przypadku choroby nowotworowej konieczna jest wnikliwa diagnostyka onkologiczna i decyzja o leczeniu radio- czy chemioterapią lub chirurgicznym usunięciu piersi.

Chociaż w większości przypadków ból sutków spowodowany jest zmianami hormonalnymi, to nigdy nie należy go ignorować. Szczególnie występowanie innych niepokojących objawów powinno skłonić do wizyty u ginekologa, która pozwoli wykluczyć lub w porę zdiagnozować poważniejszą przyczynę w postaci raka sutka, lub piersi i skutecznie ją leczyć.  

Mgr Jolanta Pawłowska