Antykoncepcja a tycie – czy antykoncepcja zawsze wiąże się ze wzrostem masy ciała?

Wybór odpowiedniej metody antykoncepcji to trudna decyzja. Poza skutecznością równie ważnym czynnikiem jest wpływ środków hormonalnych na organizm, w tym na masę ciała. Obawa przed przybraniem na wadze jest jedną z najczęstszych przyczyn rezygnacji z antykoncepcji hormonalnej lub zmiany jej formy. Czy jednak każdy rodzaj antykoncepcji prowadzi do tycia? Jakie są rzeczywiste zależności pomiędzy metodą zapobiegania ciąży a kontrolą masy ciała?

Czy antykoncepcja powoduje tycie?

Przyrost masy ciała po rozpoczęciu stosowania antykoncepcji jest często efektem indywidualnych predyspozycji organizmu, a nie bezpośrednim skutkiem działania hormonów. Niemniej pewne formy antykoncepcji mogą wiązać się z większym ryzykiem zmian metabolicznych i retencji wody, co może skutkować wzrostem masy ciała. Najczęściej przybieranie na wadze obserwuje się przy stosowaniu preparatów zawierających gestageny – szczególnie w postaci zastrzyków lub implantów. 

📌 Poznaj skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych.

Hormonalne metody antykoncepcji a masa ciała

Tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe (estrogen + progestagen)

To najczęściej stosowana forma antykoncepcji hormonalnej. Choć niektóre kobiety zgłaszają przyrost masy ciała, badania kliniczne wykazały, że różnice są zwykle minimalne (około 0,5–2 kg [1]). U niektórych kobiet estrogen może powodować zatrzymanie wody, co daje złudzenie tycia. W rzeczywistości nie dochodzi do zwiększenia ilości tkanki tłuszczowej.

Minipigułki (tylko progestagen)

Zawierają jedynie progestagen w niskiej dawce i są polecane kobietom karmiącym lub z przeciwwskazaniami do estrogenów. W niektórych sytuacjach mogą jednak nasilać apetyt i wpływać na gospodarkę węglowodanową, co przy braku aktywności fizycznej i złej diecie może prowadzić do wzrostu masy ciała [3].

Zastrzyki antykoncepcyjne (depo-progestagen)

To metoda wiązana z największym ryzykiem przybierania na masie ciała. W badaniach wykazano, że kobiety stosujące tę metodę mogą przybrać nawet 2–5 kg w ciągu pierwszego roku [2]. Hormon długo działa w organizmie i może silnie wpływać na apetyt oraz zatrzymywanie płynów.

Implanty hormonalne

Działają podobnie jak zastrzyki, ponieważ również zawierają gestagen. U części kobiet mogą powodować wzrost masy ciała, ale efekt ten nie jest tak powszechny jak przy zastrzykach. Zależy od osobniczej reakcji organizmu. Implanty uznano za względnie neutralne wagowo, choć u niektórych kobiet odnotowano przyrost masy ciała – zwykle nieprzekraczający 2 kg rocznie [4].

Plastry i pierścienie dopochwowe

Zawierają hormony podobnie jak tabletki dwuskładnikowe, jednak ich forma podania sprawia, że hormony omijają przewód pokarmowy. Wpływ na wagę jest minimalny i zwykle ograniczony do pierwszych miesięcy stosowania.

Antykoncepcja bez wpływu na masę ciała

Niektóre metody antykoncepcyjne nie wpływają w ogóle na masę ciała i są polecane kobietom, które obawiają się tycia lub już zmagają się z nadwagą. Wkładka wewnątrzmaciczna (IUD, ang. intrauterine device, potocznie spirala antykoncepcyjna) bez hormonów to miedziana spirala, która działa mechanicznie i nie wpływa na gospodarkę hormonalną organizmu – nie powoduje zmian masy ciała. Wkładka hormonalna (z progestagenem), choć zawiera hormon, działa głównie lokalnie, a nie ogólnoustrojowo. Ryzyko wzrostu masy ciała jest znacznie mniejsze niż w przypadku innych metod hormonalnych. Prezerwatywy, diafragmy, metody naturalne nie wpływają na metabolizm, ponieważ nie ingerują w układ hormonalny. Ich skuteczność jest jednak niższa, zwłaszcza w przypadku nieprawidłowego stosowania.

Jak uniknąć przyrostu masy ciała podczas stosowania antykoncepcji?

Jeśli kobieta zauważy, że po wprowadzeniu antykoncepcji zmienia się jej apetyt, zatrzymuje się woda w organizmie lub dochodzi do wzrostu masy ciała, powinna skonsultować się z lekarzem, który może zaproponować zmianę preparatu na inny – o mniejszej dawce hormonów lub działaniu bardziej lokalnym. Wskazane jest wykonanie e-Pakietu badań przed antykoncepcją, którego wyniki pomogą w doborze najodpowiedniejszej formy antykoncepcji. Ważne jest także utrzymanie zdrowej diety, regularnej aktywności fizycznej i kontrolowanie masy ciała niezależnie od stosowanej metody zapobiegania nieplanowanej ciąży.

Wpływ antykoncepcji na masę ciała to kwestia indywidualna. U większości kobiet zmiany są minimalne lub przejściowe. Największe ryzyko przyrostu masy ciała występuje przy stosowaniu zastrzyków progestagenowych, natomiast metody takie jak wkładka miedziana czy prezerwatywy nie mają wpływu na masę ciała. Najlepiej porozmawiać z ginekologiem i wspólnie dobrać najbezpieczniejszą i najwygodniejszą metodę.

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian